Đền Cờn thờ tứ vị Thánh Nương, là di tích văn hóa lịch sử cấp quốc gia, nằm trên địa bàn xã Quỳnh Phương, thị xã Hoàng Mai, được xây dựng từ thế kỷ thứ 13 đời nhà Trần và phát triển quy mô lớn ở thời Lê, trùng tu nhiều lần dưới triều Nguyễn. Đây là công trình kiến trúc nghệ thuật chạm khắc độc đáo còn lưu giữ được cho đến ngày nay.
 |
|
Màn rước kiệu vào đền Cờn do người dân thị xã Hoàng Mai, Nghệ An thực hiện
|
Tương truyền Tứ Vị Thánh Nương là hiện thân của Thái hậu, Hoàng hậu và hai Công chúa triều đại Nam Tống gặp nạn vào n ăm Thiệu Bảo thứ nhất (1279), trôi dạt vào bờ biển phương Nam, được sư trụ trì của ngôi chùa gần đó cứu vớt, cưu mang. Sau nhiều biến động tại nơi đất khách quê người, Thái hậu và mẹ con Hoàng hậu đã gieo mình xuống biển tự vẫn. Thi thể bốn người trôi dạt vào cửa Cờn, mặt mũi vẫn hồng hào như người đang sống, linh hồn nhập vào một khúc gỗ có mùi thơm đặc biệt. Thấy sự lạ, nhân dân làng Phương Cần đã lập đền thờ gọi là đền Cờn. Thần được triều Trần sắc phong là “Quốc Gia Nam Hải Đại càn Thánh nương”. Đền Cờn nổi tiếng không chỉ bởi vẻ đẹp kiến trúc nghệ thuật, phong cảnh hữu tình mà nơi đây đã gắn với sự kiện lịch sử của dân tộc. Ngôi đền rất thiêng gắn công âm phù hai ông vua, hai bậc minh quân của hai triều đại Trần – Lê là vua Trần Anh Tông năm 1311 và vua Lê Anh Tông năm 1470 đánh thắng quân Chiêm Thành giữ yên bờ cõi đất nước. Gần 800 năm nay, dẫu hoàn cảnh có đổi thay theo năm tháng, thăng trầm lịch sử tác động đến con người và quê hương Hoàng Mai thì đền Cờn vẫn còn đó, vẫn lưu truyền mãi trong lòng người dân xứ Nghệ và du khách thập phương “Nhất Cờn, nhì Quả, tam Bạch Mã, tứ Chiêu Trưng”. Các kỳ lễ hội, đền Cờn vẫn thu hút rất đông khách thập phương từ mọi miền đất nước, khẳng định sức sống trường tồn của một di sản văn hóa có giá trị vào bậc nhất xứ Nghệ. Có thể nói, đền Cờn đã tích hợp được các giá trị lịch sử, văn hóa theo chiều dài lịch sử, theo chiều sâu của đời sống tâm linh, theo chiều rộng của phát triển xã hội mà tạo nên giá trị lịch sử, văn hoá quý giá đặc biệt không chỉ của Hoàng Mai mà là của cả khu vực Thanh - Nghệ - Tĩnh. Về với Lễ hội đền Cờn, ai cũng mong muốn Tứ vị Thánh Nương, các vị thần thánh che chở, phù hộ độ trì cho đất nước, bản thân, gia đình được bình an, phát triển, sức khỏe, may mắn; thuận buồm xuôi gió, đắc lợi ngư trường; tai qua nạn khỏi; đắc lộc, đắc tài, học hành đỗ đạt…
