Độc đáo trang phục truyền thống đồng bào Xạ Phang

Độc đáo trang phục truyền thống đồng bào Xạ Phang
Những hoa văn tinh tế được thêu nổi bật trong trang phục áo truyền thống của người phụ nữ Xạ Phang. Ảnh: Văn Dũng - TTXVN
Những hoa văn tinh tế được thêu nổi bật trong trang phục áo truyền thống của người phụ nữ Xạ Phang. Ảnh: Văn Dũng - TTXVN

Đến với thôn Tả Sìn Thàng (xã Tả Sìn Thàng, huyện Tủa Chùa) vào những tháng giáp Tết, khi những nụ đào còn e ấp chờ ngày nở rộ, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp hình ảnh chị em người Xạ Phang đang cần mẫn may trang phục bên hiên cửa để chuẩn bị cho các thành viên trong gia đình đón Tết, vui hội ngày Xuân.

Trang phục của người Xạ Phang mới nhìn có vẻ đơn giản nhưng khi quan sát kỹ từng chi tiết hoa văn, đường thêu mới thấy được sự công phu, tinh xảo. Áo của người phụ nữ được may theo kiểu cổ tròn ôm sát người. Khuy áo chéo xuống nách dọc theo sườn áo xuống gấu áo được tô điểm bởi họa tiết hoa văn, hòa trộn sắc màu rực rỡ của các loại chỉ màu. Phần cổ áo và tay áo luôn là phần nổi bật nhất bởi người may thường chọn những họa tiết tinh tế, cầu kỳ để thêu lên. Ngoài ra, từng chi tiết hoa văn còn được người thợ khéo léo đính thêm những hạt bạc nhỏ làm tôn lên nét đẹp, quý phái của trang phục. Người Xạ Phang thường kết hợp trang phục truyền thống với khăn quấn đầu và giày thêu thủ công.

Giày thêu trong bộ trang phục của nam và nữ ở người Xạ Phang. Ảnh: Văn Dũng - TTXVN
Giày thêu trong bộ trang phục của nam và nữ ở người Xạ Phang.
Ảnh: Văn Dũng - TTXVN

Đôi giày của người Xạ Phang cũng không kém phần cầu kỳ, từ những bộ phận tạo nên chiếc giày. Đế giày được làm bằng mo tre và dán thành nhiều lớp bằng chất keo làm từ từ củ môn giả nhuyễn. Để tạo độ ma sát và bền, người thợ thường khâu thêm sợi dù ở phía dưới. Tấm lót giày thường dùng vải nhung có in hình hoa lá. Phần vải phía trên giày được thêu hoa văn cân xứng nhau, với họa tiết hoa lá, hình khối bắt mắt. Viền giày cũng được may chi tiết, cẩn thận, gam màu để thêu thường dùng là xanh, đỏ, đen, hồng… Giày của người Xạ Phang có cả nam và nữ. Giày cho nữ  bịt kín mũi, ôm sát chân, còn giày cho nam để thoáng ở mũi giày và có dây quai để thắt vào. Đôi giày sau khi hoàn thiện có hình dáng thanh thoát, gọn nhẹ.

Chị Thàng Thiều Hóa, người Xạ Phang ở thôn Tả Sìn Thàng cho hay, lúc chị 12 tuổi đã được bà, mẹ dạy may trang phục, thêu giày. Một cái áo hoàn thành phải mất hai tuần, trong đó thời gian lâu nhất vẫn là công đoạn thêu họa tiết. Khi mới tập làm, chị phải vẽ ra để thêu cho chính xác, tuy vậy vẫn vụng về, đường chỉ còn sai, rất khó để phối màu. Hiện tại, chị có thể thêu mà không cần vẽ, mọi họa tiết đều được ghi nhớ và cứ thế thêu lên.

Chị Hoàng Lao Tú người dân tộc Xạ Phang đang thêu những đôi giày. Ảnh: Văn Dũng - TTXVN
Chị Hoàng Lao Tú người dân tộc Xạ Phang đang thêu những đôi giày.
Ảnh: Văn Dũng - TTXVN

Cũng như chị Hóa, chị Hoàng Lao Tú ở xã Tả Sìn Thàng từ nhỏ đã biết may trang phục và thêu giày. Chị Tú cho biết, một chiếc giày được hoàn thiện phải mất gần một tháng. Người thợ may giày rất cẩn thận trong việc chọn nguyên liệu làm đế giày và may đúng kích cỡ. Đặc biệt, từng họa tiết thêu lên giày phải thật khéo léo, bởi đôi giày có đẹp, nổi bật cũng là nhờ những đường nét trang trí. Theo chị Tú, giày chỉ làm cho những người trong gia đình, nếu bán ra thị trường, trị giá mỗi đôi phải hơn 1 triệu đồng. Người dân tộc Xạ Phang thường mang giày thêu kết hợp với bộ trang phục truyền thống vào những ngày lễ tết, cưới hỏi.

Phụ nữ Xạ Phang may trang phục truyền thống. Ảnh: Văn Dũng - TTXVN
Phụ nữ Xạ Phang may trang phục truyền thống. Ảnh: Văn Dũng - TTXVN

Ông Lò Triển Sấn, Trưởng thôn Tả Sìn chia sẻ, thôn Tả Sìn Thàng hiện có 97 hộ, 458 khẩu, 100% là đồng bào Xạ Phang. Người Xạ Phang xem trang phục truyền thống và đôi giày thêu như là hồn của dân tộc mình. Trải qua bao nhiêu thế hệ, người dân luôn muốn lưu giữ, bảo tồn. Đặc biệt, hầu như tất cả phụ nữ Xạ Phang trước khi lấy chồng đều phải biết may áo quần và thêu giày. Để phát huy và giữ gìn giá trị văn hóa này, ông thường tuyên truyền, vận động bà con gìn giữ, truyền dạy cho lớp trẻ sau này.

Ông Dương Thanh Sơn, Phó Trưởng Phòng Văn hóa Thông tin huyện Tủa Chùa cho biết, cộng đồng người Xạ Phang luôn lưu giữ nhiều loại hình văn hóa truyền thống riêng. Đặc biệt là trang phục truyền thống và giày thêu vẫn còn bảo tồn nguyên vẹn cho đến tận ngày nay. Huyện Tủa Chùa thường xuyên tuyên truyền, vận động người dân bảo tồn gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa vốn có. Địa phương đang khảo sát, lập hồ sơ đề nghị công nhận di sản văn hóa đối với trang phục và giày thêu truyền thống của người Xạ Phang.

Những bộ áo quần truyền thống của người Xạ Phang. Ảnh: Văn Dũng - TTXVN
Những bộ áo quần truyền thống của người Xạ Phang.
Ảnh: Văn Dũng - TTXVN

Hình ảnh các chị em Xạ Phang xúng xính bên bộ trang phục truyền thống, đôi giày thêu trong đời sống hằng ngày hay những dịp lễ tết đã tôn lên vẻ đẹp duyên dáng của người phụ nữ. Những bộ áo quần, giày thêu truyền thống không đơn thuần chỉ để làm đẹp mà còn mang ý nghĩa văn hóa, tâm linh mà người Xạ Phang gửi gắm vào trong từng họa tiết, đường kim mũi chỉ. Vì vậy, để bảo lưu giá trị văn hóa này, trách nhiệm không chỉ của người Xạ Phang mà cần có sự tham gia, quan tâm của chính quyền cũng như các cấp, ngành liên quan.

Võ Văn Dũng

Có thể bạn quan tâm